In het voorjaar van 2024 heb ik deze mensfiguren gevonden op een land nabij Hasselt. In deze blog ga ik onderzoeken wat hun oorsprong is.
Wat ik zie
Als ik beide beeldjes goed observeer dan zie ik een aantal gelijkenissen, maar ook een aantal verschillen.
Ze zijn beide niet helemaal gaaf meer. Er zijn stukjes van de benen af en bij het linker figuur ontbreekt de rechter arm. Helaas brak er ook een stukje van haar hoofddeksel af. Au.
Op het eerste gezicht lijkt de rechter een mansfiguur en de linker een vrouw.
De man is massief en weegt 102 gram, de dame is hol en weegt iets minder, namelijk 79 gram. Ze zijn dus met verschillende technieken vervaardigd. Tevens zie ik bij de vrouw aan de achterzijde twee ‘hechtpunten’ alsof ze ergens aan vastgezeten heeft. Ik denk aan een klok of iets dergelijks. Aan de onderzijde aan de voorzijde zit ook een hechtpunt.
De man meet ca 90mm x 27mm x 16mm; de vrouw meet ca 90mm x 35mm x 25mm.
De man lijkt een zuidwester als hoofddeksel te dragen (wellicht een schipper?) en de vrouw meer een hoed van een heks, maar het kan ook een bonnet zijn uit de 19e eeuw. De man draagt stoere laarzen en lijkt iets vast te houden, broden of zo iets. De vrouw draagt een jurk en heeft niets in haar handen. Of is het toch een mansfiguur?
Het materiaal lijkt in beide gevallen een lood-tinlegering. Dat maak ik op uit het gewicht en uit de wijze van corroderen. Er zit bij beide een bruine patina op wat typisch is voor lood. Bij bronzen beelden is de patina meer groenig. Wellicht zijn ze nog verguld geweest, al kan ik daar niets meer van zien.
Ik heb een tijdje geleden de man al proberen te determineren, maar dat is vooralsnog op niets uitgelopen. Ik hoopte op een pelgrim, gezien zijn hoofddeksel, maar de specialist op het gebied van pelgrims (drs. Willy Piron, Hoofd Centrum voor Kunsthistorische Documentatie van de Radbouds Universiteit) heeft deze hypothese ontkracht. Het is geen pelgrim. Pelgrims dragen lange mantels en deze man duidelijk niet. Jammer, want Hasselt was vroeger een pelgrimsoord.
Zou het dan een mesheft zijn? Gedecoreerde messen waren in de 17e eeuw een indicatie van status. Op internet staat een voorbeeld van een mesheft uit de 16/17e eeuw van 70mm lang. Marc Ouwerkerk heeft erover geschreven, maar zijn vondst is van brons. Een mesheft zou kunnen, maar toch denk ik van niet. Er zijn geen aanwijzingen van bevestiging aan een lemmet en mijn versie lijkt mij niet van brons…
Ik ga nu met Google op zoek naar de vrouw, maar eerst kijk ik nog even op de PAN-site. Hierop staan alle gemelde archeologische vondsten uit ons lage landje. Tja, dat is zoeken in een hooiberg. Waar zoeken we op? De term ‘beeld’ geeft geen resultaten. Na wat speurwerk leer ik dat in de wetenschap een beeld kennelijk een figurine wordt genoemd.
Een figurine is een beeldje, gewoonlijk van een mens of mensachtig figuur, aldus Wikipedia.
Helaas zijn er weinig figurines van 90mm in de pan-database te vinden. Waarschijnlijk niet oud genoeg. Of toch iets zeldzaams?
In de PAN-database wordt wel een dateringsrichting aan figurines gegeven.
Verder lees ik op internet dat het begin 19e eeuw niet ongebruikelijk was om afgietsels van beelden te maken in lood, zink of een legering ervan.
Via Google image kom ik erachter dat er in de 19e eeuw diverse klokken zijn gemaakt met beelden erop. Zo kom ik een Victoriaanse mantelklok uit 1860 tegen waarop een vergelijkbaar bronzen beeldje afgebeeld staat. Opvallend is het hoofddeksel met het tuutje.
Als ik het beeldje op de foto goed bekijk lijkt het toch om een mansfiguur te zijn (is hij dan wellicht een pelgrim? Hij draagt wel een mantel. De datering van de klok komt aardig overeen met eerdere vondsten op dit land (zoals de Victoriaanse camee).
Wat hier niet klopt is het materiaal. De beelden op de klok zijn van brons en mijn beelden zijn van een lood-tin legering. Tja.
Toch nog maar even verder zoeken. Ik vind meer klokken met stoere mannen met laarzen en lange mantels. In dit geval gaat het om 19e eeuwse Egyptische bronzen mantelklokken. Ik denk dat het tijdsbeeld gelijk is dat van mijn figuren.
Maar helaas nog steeds geen exacte determinatie al heb ik wel het idee dat ik het in de richting van de 19e eeuwse mantelklokken moet zoeken. Wie meer info heeft mag het zeggen.