Ik heb op 7 mei 2024 nabij Hasselt een Victoriaanse, 19e eeuwse broche gevonden van 43mm x 34mm x 8mm. Een oogvondst en nog bijna puntgaaf, behalve dan dat het zilverwerk ontbreekt.
Wat ik denk te zien is een marmerachtig ovalen broche met een afbeelding van een rijke, sexy vrouw met een parelketting en een muts gedecoreerd met bloemen en veren of bladeren. Ze draagt een sjieke jurk.
Hoe zouden ze destijds zoiets gemaakt hebben? En wie zou het zijn? Of is het wellicht een onbekend model? En is het massaproductie of toch handwerk? Veel vragen. We gaan het onderzoeken.
Techniek: camee
Camee is een grafeer techniek in edelstenen of schelpen. Door de verschillende tinten van de grondstof in lagen of in de ‘hoogte’ valt het afgebeelde motief meestal een stuk meer op. Meestal wordt camee (of cameo) uit schelpen gemaakt. Camee sieraden zijn vaak antieke sieraden, al worden ze in Italië nog steeds gemaakt. Ook zijn er camee sieraden gemaakt van koraal, lava en edelstenen.
Deze foto toont een kunstenaar van Diluca Camee. Dit bedrijf uit Napoli snijdt de cameeën nog steeds met de hand uit schelpen. Grote schelpen. Heel kunstig, met zoveel detail. Knap werk.
In dit object zijn een soort roestkleurige vlekken zichtbaar typerend voor schelpen. Ik vermoed derhalve dat mijn vondst dan ook uit een (Italiaanse) schelp vervaardigd is.
Taxateurs van sieraden kijken voor een tijdsbepaling onder andere naar de vorm van de neus van het model. Portretcameo’s die zijn geschilderd of gesneden met een rechte neus zijn meestal uit het Victoriaanse tijdperk; en sterke Romeinse neuzen zijn van vóór 1860. Als de neus parmantig en schattig is, is het over het algemeen 21e eeuws. (Bron: Jonathan’s Fine Jewelers).
Mijn dame heeft een rechte neus, dus lijkt het een object te zijn uit het Victoriaans tijdperk.
Vicoriaans tijdperk
Dit tijdperk van het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland was het tijdperk van het bewind van koningin Victoria, dat duurde van 1837 tot 1901. De periode wordt gezien als een tijd van voorspoed in Groot-Brittannië. Tijdens deze periode ontstond er in dat land een welopgevoede middenklasse. Dit was te danken aan het profijt van de overzeese gebieden van het Britse Rijk, alsook de industriële ontwikkelingen binnen Groot-Brittannië. (Bron: Wikipedia)
Bonnet
De muts die de dame draagt is typerend voor een bepaalde tijd. In de 19e eeuw droeg iedereen hoofddeksels; ze hoorden gewoon bij je dagelijkse outfit. Voor vrouwen in de jaren 1850 en 1860 betekende dit geen (mannelijke) hoed, maar een bonnet op het hoofd. Hierin zijn kleine, maar interessante verschuivingen te zien in het midden van de 19e eeuw.
In de loop van de jaren werden de bonnets steeds minder functioneel (lees: bescherming tegen de zon met bewust slecht zicht op het mannelijk geslacht) en steeds meer decoratief en opener en dus vrouwelijker.
Rond 1864 dragen de dames eerder stoffen kapjes met kanten afwerking, die nu wel heel ver op het achterhoofd zijn geplaatst. De zijden strikken die de bonnet op het hoofd moeten houden, zijn uitbundig aanwezig. Maar als serieuze hoofdbescherming tegen regen (of nieuwsgierige mannenogen) is de bonnet niet meer geschikt. En daarmee is de bonnet vooral een decoratief mode-item geworden, en niet meer de bewaarster van goede zeden.
Bijzonder kenmerkend voor de kappen uit het begin van de jaren tachtig van de negentiende eeuw was de rand van de kap met kralen. De snaren van de kappen waren op dat moment breed. Linten, veren en bloemen werden allemaal als garnituur gebruikt. In 1888 werd gezegd dat “niets in bloemen a la mode is, tenzij het eruit ziet alsof ze zojuist in de tuin zijn verzameld en losjes zijn vastgebonden”, en dat “modieuze hoeden allemaal op wandelende tuinen lijken” (Woman’s World, 1888). Bron: My inner Victorian
Sterren en bloemen werden gebruikt om te symboliseren dat men naar de toekomst kijkt. Op basis van deze informatie kan mijn camee gedateerd worden op eind 19e eeuw.
Waarde
Zeldzame cameo’s kunnen veel geld waard zijn. Vrouwen worden het vaakst gebruikt als onderwerp in een cameo, maar een man is meer waard. Vrouwen met veel haar of een bijzonder excentrieke hoed, kinderen, historische of mythische figuren worden zeer gewaardeerd door verzamelaars.
Mijn cameo is helaas niet compleet. Het zilverwerk is verdwenen, maar deze versie is wel met een vrouw met een zeer excentrieke bonnet, dus wie weet heb ik wel goud in handen.
Wie de vrouw is komen we nooit te weten, want waarschijnlijk heeft de kunstenaar de vormgeving zelf bedacht. Dat het Victoriaans is geloof ik wel. Op de vindplaats heb ik geen 20e eeuwse vondsten aangetroffen, wel oudere. En de afbeelding is eind 19e eeuws. Dit is een sluitende determinatie. Lekker hoor.